Açık Kaynak Yazılım Nedir ?

Yazılımı üreten üreticinin herkese açık şekilde, dağıtma, geliştirme, inceleme, kullanma gibi haklarını bir lisans kapsamında yayına sürdüğü bilgisayar yazılımıdır.

Açık kaynak kodlu yazılımlar tekelleşmenin dışında bir grup geliştiriciler tarafından yada kullanım amacına göre revize edilerek farklı bakış açıları geliştirilebilir. 2008 yılında yapılan bir araştırmaya göre açık kaynak yazılım kullanmanın kullananlara 60 milyar dolar kar ettiği görülmüştür.

Açık Kaynak Yazılımın Kısaca Tarihçesi

Özgür ve açık kaynak yazılım fikrini savunan Richard Stallman’dır. Özgür yazılımın bugünlere kadar güncel kalmasını sağlayan birisidir. Kısaca açık kaynak yazılımın tarihçesine bir göz atalım.

1980 – MIT lab kapandıktan sonra çeşitli yazılımlar için gizlilik anlaşmaları yapılmasını artmıştı. Ve yetenekli yazılımcıları ticari yazılım üreten firmalar alıyor kapalı yazılım üretmesini sağlıyorlardı. Richard bu konudan oldukça rahatsızdı ve özgür yazılımın kaynak kodlara erişilebilir olması gerektiğine inanıyordu.

1984 – GNU projesine stallman başladı. Özgür bir işletim sistemi yazacak ve böylece yazılım topluluğu oluşturmakta altın bir basamak olduğuna inanmıştı. Stallman için yazılım fiyat değil, erişmek açısından kısıtlamaması gerekirdi.

1990 – Linux ile birleştirerek GNU/LİNUX tüm açık kaynak işletim sistemlerinin babası olmuştu

1997 – Önemli bir özgür yazılım düşüncesinde olan Eric Raymond, GNU Projesi ve Linux Projesi’ni karşılaştırarak, The Cathedral and The Bazaar isimli makaleyi yayımladı.

Açık Kaynak Yazılım Türleri

Stallman’ın liderliğini yaptığı GPL lisansı yapılmış lisans türlerinden sadece bir tanesi sayılabilir. 1998 yılında kurulan Açık Kaynak Yazılım Vakfı 80’den fazla açık kaynak lisans türlerini onaylamıştır. Bunlardan iki tane lisans türü bulunmaktadır.

Copyleft lisans ve izin verilen lisanslar olarak ikiye ayrılıyor.

Copyleft lisanslar : İzin verilen lisans türüne göre biraz daha kısıtlayıcı sayılabilir. Mevcut yapımcının lisans kullanımına ek kısıtlama getirip tekrar dağıtıma sokamazsınız, onun dışında tüm özgürlüğü izin verilen lisansla örtüşmektedir.

İzin Verilen Lisanslar : En temel haliyle açık kaynaklı lisans türü denilebilir. Herhangi bir atıfta bulunmadan  yazılımla istediğiniz her şeyi yapmanıza sağlar.

İzin verilen lisanslar

• BSD
• MIT
• Apache 2

Copyleft Lisanslar

• Affer Gpl : Gpl’e ek sunucu üzerindeki değiştirilmiş yazılımı ortak paylaşımda diğer kullanıcıların kaynak koda erişmesini sağlayan lisansdır.
• GPL
• Lesser GPL : Kısıtlı gpl lisansı denebilir, yani daha çok açık kaynak yazılımları kapalı (özel) yazılım ürünlerini lisanslamak amacı ile kullanırız.
• Mozilla Public License : Mozilla tarayıcısını açık kaynak olarak sunan lisanstır.
• Eclipse Public License : Eclipse programını kullanmamızı sağlayan lisans türüdür.

Gpl lisans : Genel kamu lisansı açılımı ile yukarıdaki tüm lisans türlerinden en önemlileridir. Bu lisans türünde kullanan yazılımda istediği her şeyi yapma hakkı vardır. Yalnız yapımcısına yada yapan kişiye atıfta bulunarak kullanıcının yazılımdaki tüm değiştirme, geliştirmesi ve yeniden dağıtması hakkına kapsayan lisans türüdür.

Açık Kaynak Yazılımlar

• Linux Çekirdeği ve Dağıtımları (Debian, Fedora, Slackware) – İşletim sistemi
• PHP – Komut dosyası dili
• Python – Programlama dili
• Apache HTTP – Web sunucu mimari programı
• FileZilla – FTP istemcisi programı
• Firefox – Web tarayıcısı
• Chromium – Web tarayıcısı
• LibreOffice – Ofis yazılımı
• Pardus – Linux tabanlı açık kaynak yazılımlı işletim sistemi

Özgür Yazılım Nedir ?

Kullananlar yazılımı çalıştırma, kopyalama, dağıtma, öğrenme ve geliştirme yapabildiği yazılımlara özgür yazılım denir. Bu özgürlükleri 4 çeşide ayırmaktayız.

1. Özgürlük : Her türlü amaç için yazılımı kullanmak çeşididir
2. Özgürlük : Her türlü amaç için yazılımı kullanmaktır.
3. Özgürlük : Yazılımı yeniden dağıtma, topluluk ile paylaşmaktır.
4. Özgürlük : Yazılımı geliştirme, gelişmiş haliyle topluluk ile paylaşmaktır. Böylelikle tüm yazılımı kullanan topluluk en güncel hali ile kullanıma geçmiş olur.

*Birinci özgürlükten itibaren kaynak koda erişilmesi zorunludur. Aksi halde düzenleme yapılamaz.

Açık ve Özgür Yazılımın Avantajları

• Yazılım tedarikçisi olmadan, açık kaynak kodlu yazılımı ihtiyacına yönelik değiştirebilir ve böylelikle sadece servis ücreti ödeyerek gereksiz lisans maliyetine girmemiş oluruz.
• Tüm başarılı açık kaynak projelerin arkasında ciddi katılım oranlı geliştirici topluluğu olduğu için kullanıcılar tarafından kusursuz bir yazılım kullanılmış oluyor.
• Kullanımı ücretsizdir.
• Yazılımda yaşadığımız hataları/sorunları (bug) aynı sorunu yaşamış kişilerin ürettiği çözümleri uygulayarak zamandan ve gereksiz maliyetten korunmuş oluruz.

**Dezavantajı –  Kapsamlı testten geçmemiş olması ve kullanıcının ihtiyacına kapsamlı cevap verememe denilebilir.

Açık Kaynak Geliştiren Vakıf ve Kuruluşlar

Free Software Foundation : Özgür yazılım üretmek adına 1985 yılında kurulmuş 4 temel özgürlük savunan bir yazılım geliştirme vakfıdır.

Linux Foundation Linux : Linuxu geliştirmek amaçlı oluşturulmuş kar amacı gütmeyen bir topluluktur.

Apache Software Foundation : Apache yazılımını geliştirmek amaçlı sunucu üzerinde çalışan projeleride üretmek amaçlı kurulmuştur.

The Document Foundation : Açık kaynak standardı üzerine inşa edilen tüm projeleri desteklemek ve çalışmalarını geliştirmek için oluşturulmuş bağımsız kar amacı gütmeyen bir vakıftır.

Ülkemizde Açık Kaynak Geliştiren Vakıflar

Türkiye Açık Kaynak Platformu : Ülkemizde üretilen açık kaynak yazılımları geliştirmek, yazılım üretme maliyetini en aza indirmenin yanında yazılım sektörüne açık kaynak bilincini aşılamak için kurulan bir vakıftır.

Kadın Yazılımcı :Kadın yazılımcıları yazılım sektörüne ve açık kaynak projelerini sürdürülebilir kılarak kadın yazılımcı istihdamını artırmak için kurulmuş bir topluluktur.

DevOps Türkiye : DevOps yüksek kaliteli yazılım ürünleri üretmeyi sağlamak amaçlı kurulmuş bir vakıftır. Türkiye ayağı ise ülkemizdeki yazılımcılara bir standart sağlamak istemesidir.

Mobiler Dev : mobil teknolojileri araştırıp, inovasyon ve yeni teknoloji trendlerini takip edip, tecrübelerini diğer mobil yazılıma ilgi duyanlar ile paylaşmak amacı ile oluşturulmuş kar amacı gütmeyen mobil yazılım vakfıdır.