Bios Nedir ?

BIOS (Basic Input Output System), bilgisayarın giriş ve çıkış aygıtlarını kontrol ederek sistemin açılmasını sağlar. BIOS, kalıcı bir yazılım olup ROM bellekte saklanır. Anakart’ın birçok özelliğini kullanmamıza olanak sağlayan yazılım, sistem ve donanımlarımız arasında bağlantı kurmuş olur.

Biosun Görevi Nedir

Bilgisayar açılırken hangi sürücünün önce okunması gerektiğini belirler.

Bilgisayar üzerindeki işlemci, ram ekran kartı chipset, anakart ve daha birçok parçanın çalışma gerilimlerini BIOS’ tan değiştirebiliriz. Örnek olarak hız artırımı yapılırken ram ve işlemcinin voltajını artırmak için yapılan ayarlamalar da BİOSUN görevindendir. Tarih-saat gibi bilgileri de kaydeder.

Bilgisayardaki parçaların çalışma frekansları, başka bir değişle o parçanın çalışması için gerekli olan frekans değerlerini de BIOS ile değiştirebiliriz. Bir başka değişle pc’yi hızlandırmak için de kullanılır.

Açma Kapama İşlerinde kullanılabilir ; Mesela laptoplarda şarjdan yememek için Ethernet kartını yada ses kartını pasifleştirebiliriz.

Bilgisayar çalışırken donanımlardan aldığımız veriler (ram-işlemci ısısı, voltajı,anakart sıcaklığı,voltajları) gibi birçok istatistiği bios menüsü altında görebiliriz.

BİOSUN Çalışma Mantığı

BIOS içerisindeki yazılım entegrenin giriş çıkış portlarına çeşitli sinyaller göndermektedir ve gönderilen bu sinyaller yapılan ayarların değişikliklerine göre değişim göstermektedir. Çıkış sinyalleri entegre üzerinden belirli verileri toplarak gerekli birimlere iletilmektedir. Demek oluyor ki BİOS tek başına bilgi akışını sağlamaktadır, ayarlamaları teknik olarak yapan birimler genellikle anakart üzerinde kullanılan diğer bölgelerdeki entegre ve elektronik parçadır. Bildiğimiz üzere BIOS çevre birimleri ile ortak çalışarak değişiklikleri ayarlar. Çevre birimleri ile ortak çalıştığına örnek olarak elektrik kesildiğinde bıos un yardımcı kaynağı olan anakart pilinden faydalandığını söyleyebiliriz. Bunun sonucunda sürekli enerji ile beslendiğinden dolayı üzerindeki bilgiler gitmemektedir. Anakart pili çıkarılsa bile üzerindeki ayar bilgileri gitmekte fakat sabit bilgileri yani BİOS üreticisi tarafından oluşturulan bilgiler hiçbir zaman gitmemektedir.

CMOS NEDİR NE İŞE YARAR

Bios yazılımdır ve sadece okunabilir bellek üzerindedir. Bios üzerinde yaptığımız işlemlerin kaydedilmesi için CMOS denilen bir bellek çeşidine kaydetmemiz gerekir. Bilgilerin tutulması için bir pil ile CMOS sürekli beslenir ve kaydettiğimiz ayarların burada sürekli kalması sağlanır. Sistem açılışta CMOS da kayıtlı olan ayarları okur. BİOS belirli ayarları yaptıktan sonra sistem açılmaz ise CMOS sıfırlayın yani BİOS’u eski haline getirin diye uyarı mesajı gönderir.

Kaydettiğimiz ayarlar belirli bir süre de kayboluyorsa CMOS Checksum Error hatası alıyorsanız, Anakarttaki pilin değişmesi gerekiyor olabilir yada CMOS Çipi bozulmuş olabilir.

Bios Yazılımı Üreten Firmalar

• Phoenix Technologies
• Award Software (1998’de Phoenix bünyesine katılmıştır.)
• Insyde Software
• Micro Id research (MRBIOS)
• General Software
• AMI (American Mega trends)

Bios Çip Çeşitleri

• Dual Bios : 1999 yılında GIGABYTE Dual BIOS technology adıyla duyurulan ikinci yedek bios üzerinden bozulan bios’un tekrar programlanmasına olanak sağlar. Dezavantajı BIOS yongalarının anakart üzerine lehimli oluşu ve Lehimlerin zamanla iletkenliğini kaybetmesi nedeniyle çalışamaması, tamir zorluğu gibi.
• Safe Bios : MSIanakart firması tarafından geliştirilen BIOS teknolojisidir. Tek bir BIOS üzerinde yazılım iki farklı alanda kayıtlıdır. Birçok otorite tarafından bu durumun güvenilir olmayacağı söylenmiştir.
• Twin Bios : GIGABYTE Dual BIOS teknolojisine göre tek artısı çıkartılabilir lehimsiz BIOS yongası şeklinde olması son kullanıcılar açısından kargo ile tamir edilebilir oluşu sayesinden dikkat çekmiştir.

ile oluşabilecek bios virüsüne karşı alınmış önlem olarak yazılım üreticileri  tarafından üretilmiş ikincil bioslardır.

Bios Çipi Neden Bozulur ?

BIOS’un bozulmasının başlıca nedenleri arasında direkt olarak BIOS’u hedef alan virüsler denilebilir. (CIH) 

BIOS Update’ esnasında oluşacak elektrik kesintisi, planlı kapatma yada manuel kapatma

Yanlış BIOS sürümü yükleme sonucu boot edememe sorunu, açılış sayfasında kalma sorunu

BIOS romunun bir şekilde hasar görmesi ve sonuç olarak bilgisayarın root yani işletim sistemi donanım haberleşmesinin yapılamaması sonucu bilgisayarın hata verip açılamaması da nedenleri arasında yer alır.

BİOS Açılış tuşları pc marka, modeline göre farklılık gösterebilir genellikle F grubu olarak F2, F10 ve DELL tuşları kullanılarak açılır. Bu menü ile ana karttaki tüm değişiklikleri gerçekleştirebiliriz. Menüdeki ayarları değiştirmek için «+» «–» tuşları kullanılır. Ayarları yaptıktan sonra da çıkış kısmından ayarlar kaydedilerek çıkılır.

Sonraki aşama ise İşletim sisteminin yüklenmesine başlanır, Bu aşamada sırayla tüm cihazlar işletim sistemi için gerekli dosyaları içermiyorsa hata uyarısı verir. İşletim sistemi açılış yaptıktan sonra BIOS devre dışı kalmaz ve belli bir uygulama, işlemciyi devreye sokmak istenildiğinde özel bir sinyal gönderilir İşlemci bios bilgisini inceleyerek veri göndermekte olan bir bileşen olup olmadığını kontrol eder.

Örneğin Veri girişi olduğu sürece Mouse’dan gelen sinyaller de bu şekilde iletilir. İşlemci ve bellek bu sayede veri iletişimini sağlıklı şekilde gerçekleştirir.

Bios Yazılımını Güncellemek 

BİOS üreticileri bazı iyileştirmeler yaparak sürüm güncellemeye gidebiliyorlar. Bu güncellemeler ; hem varyasyon ekleme olarak hem de güvenlik amaçlı düşünülebilir.

Bizde pc’ımıza bu güncellemeleri update ederek en güncel BİOS özelliklerini kullanmış oluruz. Piyasada bir çok update yöntemi bulunmakta olup bunlardan yalnızca iki tanesini inceleyeceğiz.

• Cd ile Güncelleme : Bu yöntem artık pek kullanılmasa bile ihtiyaç olabiliyor. Şöyle yeni bir pc aldığımızda yanında verilen cd rom aracılığı ile tak- çalıştır update yazılımları ile en güncel versiyona geçmiş oluyoruz.
• BİOS Driver : Yazılım üreticisinin internet sitesinde belirlediği pc’mize uygun versiyonun en güncel halini indirip mevcut versiyonumuzu update aracı ile güncelleyebiliyoruz.

*Bios Güncellemeleri Sistemimiz Açıkken Bile İşlemini Devam Ettirebilir.

Bios Güvenlik Önlemleri

Saldırganlar ;  BİOS’unuza erişerek pc’nizi kapatabilir, işletim sistemine erişip çeşitli yönetimlerde bulunabilir. Bunun önüne geçmek için BİOS yazılım üreticileri bu konuda çeşitli önlemler almış olup maksimum sistem güvenliğini sağlamak amaçlanmışlardır. Unutmayalım ki sistemi çok iyi şekilde bilen birisinin bu aşamayı kolaylıkla atlaması muhtemeldir !

Bunlardan etkili sayılabilecek önemli korunma yöntemlerinden birisi de SECURE BOOT güvenlik protokolünün uygulanmasıdır.

Secure Boot Nedir ? Nasıl Kullanılır 

Bios güvenliği için yazılım üreticileri tarafından oluşturulmuş güvenlik protokolüdür.

İşletim sistemi dahil tüm önyükleme ile ilgili parçaları denetler, güvenilir gördüğü yazılımları onaylayarak sistemi ön yükleme işlemini başlatır.

Secure Boot’un sağlıklı çalışması için bilgisayardaki tüm yazılımların işletim sistemi dosyaları da dahil BİOS Secure Boot ile senkron çalışmalı ve uyumlu olmalıdır.

Yalnızca Pc üreticinizin ürettiği onayladığı yazılımları kullanarak ön yükleme yapmasına izin verir.

Secure Boot Nasıl Kullanılır ?

Güç düğmesine basarak F grubu düğmeye basarak (genellikle F10 yada F2 olmaktadır) Bios Menüsü açılır, ön yükleme modu olarak UEFI şeçilir. Ardından SECURE BOOT seçeneğine gidilerek aktif edilir. Değişiklikleri kaydederek artık SECURE BOOT özelliğini aktif etmiş oldunuz. SECURE BOOT destekleyen bir program/yazılım yükleyebilir güvenilirliğini sınıyabilirsiniz. komutunda «cmdlet» komutuna karşılık «Confirm-SecureBootUEFI ‘true’» Değeri döndürürse SECURE BOOT Aktif Olmuş Olur.